Wat er speelt rond de overplaatsing van je pastoor

Rond nieuwe benoe­mingen van pries­ters klinkt in de regel geklaag. Waarom wor­den pries­ters eigen­lijk van tijd tot tijd overge­plaatst? Welke dilemma’s spelen hierbij, en wat kunnen we hierin leren van andere delen van de Wereld­kerk?

Voor veel kin­de­ren betekent het nieuwe school­jaar een overgang naar een nieuwe groep en een nieuwe leer­kracht. Dat is spannend. In Neder­land begon op 1 sep­tem­ber ook het nieuwe pas­to­rale jaar – niet zel­den met een pastoors­wis­se­ling. Worden onze tradities in de pa­ro­chie voort­ge­zet? Komt er een nieuw elan? Dat zijn vragen die leven bij vele betrokken katho­lie­ken.

Fusies en slui­tingen

Men spreekt – soms ten onrechte – over pries­ter­te­kort. Wie de ge­mid­del­de leef­tijd van onze kerk­gan­gers en de vitali­teit van onze geloofs­ge­meen­schappen bekijkt, kan niet anders con­clu­deren dan dat er vooral een tekort aan gelo­vi­gen is. Het betekent dat pa­ro­chies zullen moeten samen­wer­ken en vaak ook fuseren; en dat het onvermij­de­lijk is om kerk­ge­bouwen te sluiten, , hoe pijn­lijk dat ook is.

Onmis­baar

Een pa­ro­chie heeft een pries­ter nodig als be­die­naar van de sacra­menten, in het bij­zon­der de Eucha­ris­tie, en tevens als lei­der van de missio­naire ge­meen­schap, want Christus leidt zijn Kerk. Om die formele reden is een pries­ter als pastoor voor­zit­ter van het kerk­bestuur, ook al is het ver­stan­dig om veel zaken te dele­geren.

Gelo­vi­ge en ge­kwa­li­fi­ceerde leken­me­de­werkers dragen de Kerk en zijn onmis­baar, maar vaak zijn ze ook nogal schaars. Bovendien moet het ook een beetje ‘klikken’ tussen de pastoor, zijn naaste mede­wer­kers en de pa­ro­chie: enige accep­ta­tie en waar­de­ring door de oprecht ker­ke­lijk betrokken pa­ro­chi­anen, enige arbeidsvreugde voor de pries­ter.

Heilig, hel­der en harte­lijk

In de regel blijkt een pa­ro­chie juist dan toe­komst te hebben – en jon­ge­ren te kunnen boeien – wanneer ze voldoet aan drie criteria:

1. Heilig

   Een mooi en waar­dig gebouw, een sacrale en stijl­volle li­tur­gie, momenten van stilte en aanbid­ding.

2. Helder

   Ver­kon­di­ging en catechese die bijbels en kerk­ge­trouw zijn: dat betreft de preek, de kin­der­neven­dienst, de sacra­mentenvoor­be­rei­ding en een gevarieerd vor­mingsaanbod.

3. Harte­lijk

   Frequente ont­moe­tingen in de pa­ro­chie­zaal, met lekkere koffie en voldoende kin­derspeel­goed, gevarieerde ont­moe­tings­mo­menten voor alle leeftij­den; kortom, voor­waar­den voor een ‘net­werk-Kerk’, een onmis­baar contact met ‘soort­ge­no­ten’. Dat is het ideaal.

Paus Fran­cis­cus schreef in au­gus­tus 2019 een mooie brief voor de 160e geboorte­dag van Jean-Marie Vianney, de heilige pastoor van Ars en patroon van de pries­ters. We lezen daarin: “Wat mooi wanneer een bejaarde pries­ter zich omgeven weet en bezoek ont­vangt van mensen die nu volwassen zijn, die hij als kind heeft gedoopt; en die in dank­baar­heid hem hun gezin komen laten zien.”

Gees­te­lijk vader­schap van de pries­ter

Menig pries­ter zal deze tekst appreciëren, maar hem ook wat roman­tisch vin­den. De pastoor die een kwart eeuw of lan­ger in een pa­ro­chie blijft en de mensen begeleidt van de wieg tot het graf, lijkt nagenoeg verle­den tijd. Wel wor­den er vanuit jon­ge­ren­acti­vi­teiten en ‘bewe­gingen’ gelukkig soms langlopende contacten met pries­ters en met elkaar geculti­veerd– ook al is de pries­ter in kwestie al lang overge­plaatst. De paus ver­woordt hier iets wezen­lijks over het ‘gees­te­lijk vader­schap’ van de pries­ter.

Heel ver­schil­lende belangen

Ie­der­een beseft dat er rond de pries­ter­lijke bedie­ning in onze pa­ro­chies heel ver­schil­lende belangen met elkaar concurreren. Een bis­schop heeft de zware verant­woor­de­lijk­heid om, verspreid over zijn hele bisdom, adequate ziel­zorg voor oud en jong te garan­de­ren. De structuur van regionale pa­ro­chies met een eigen kerk­ge­bouw gaat vooral terug op een plat­te­landssamen­le­ving, terwijl steeds meer mensen in ste­den zijn gaan wonen. Bovendien kiezen prak­ti­se­rende katho­lie­ken te­gen­woor­dig vaak de pa­ro­chie van hun voor­keur, die lang niet altijd de kerk in hun wijk of dorp is.

Geklaag over benoe­mingen

Fusie­paro­chies zijn om­vang­rijk en kennen vaak heel ver­schil­lende ‘bloed­groepen’, wat sympathiek kan zijn. Maar het is moei­lijk om daaraan op pret­tige en overtuigende wijze lei­ding te geven. Veel pries­ters missen manage­mentkwali­teiten – dat is geen gebrek vanuit hun oplei­ding, het is een taak die velen niet beoog­den toen zij ervoor kozen om pries­ter te wor­den. Kortom, er is veel geklaag rond nieuwe benoe­mingen.

De bis­schop beschikt van zijn kant over een heel beperkt aantal be­schik­baar pries­ters. Het ker­ke­lijk wet­boek zegt: “Een pastoor dient stabili­teit te bezitten en dient derhalve voor onbe­paalde tijd benoemd te wor­den” (CIC 522). Het voegt daaraan toe dat er omstan­dig­he­den kunnen zijn waardoor die tijd beperkt mag wor­den.

Werken in een team is niet iedere pries­ter op het lijf ge­schre­ven. Talenten en zwak­he­den zijn ver­schil­lend. Som­mi­ge pries­ters willen graag in een kleine ge­meen­schap met anderen wonen, bid­den en eten, anderen schrikt dit juist af.

Veilige basis

Een harmo­nisch pries­ter­lijk ge­meen­schapsleven en een ontspannen contact met ge­zin­nen blijkt in de regel een veilige basis te zijn voor een even­wich­tige bele­ving van het celi­baat, in een maat­schap­pij waar ver­war­ring in relaties hoogtij viert en veel psy­chi­sche schade aanricht.

Een pries­ter die echt pas­to­raal nabij is en manage­mentcapaci­teiten heeft, dat alles verenigd in één persoon: het lijkt een utopie, waardoor pries­ters over­vraagd wor­den. Zo’n pries­ter heeft ge­hoor­zaam­heid aan zijn bis­schop beloofd, maar overspannen pastores zijn moei­lijk inzet­baar en missen zelf arbeidsvreugde, wat niet het doel van hun roe­ping mag zijn. Ie­der­een ziet: de dilemma’s zijn talrijk.

De wereld­kerk als toetssteen

Iedere pa­ro­chie, klein of groot, heeft een eigen traditie, elk bisdom heeft zijn spe­ci­fie­ke ge­schie­de­nis. Ondanks veel media­con­tacten zijn Noord en Zuid in de Neder­landse Kerk sterk on­der­schei­den. Toch is het goed om de span­ningsvel­den in het oog te hou­den en de wereld­kerk toetssteen te laten zijn voor ons eigen katho­lie­ke leven.

+ Mgr. Joris Schröder
Katho­liek Nieuws­blad, 13 ok­to­ber 2020