100 jaar Heusden
Parochie H. Antonius van Padua te Heusden
Daarom is de Stichting ‘Heusden 100’ begonnen aan de voorbereiding van een eeuwfeest! In de regionale geschiedschrijving staat Heusden, samen met de dorpen Neerkant, Rips en Someren-Heide ingedeeld bij de jonge Peel-ontginningen. Van één kant natuurlijk terecht, want zonder Peelontginning was Heusden mogelijk nooit uitgegroeid tot een echt kerkdorp. Mede daarom worden de jaren 1919, 1920 en 1921 gemakshalve gezien als de geboortejaren van Heusden.
Eigenlijk is dat een belediging voor het dorp, want daarmee worden de Heusdense gehuchten en de mensen die daar eeuwenlang woonden, al te gemakkelijk ontkend. Het werkelijke ontstaan van Heusden ligt namelijk verborgen in een veel verder verleden.
Hoe oud Voorste Heusden, Middelste Heusden, Achterste Heusden en Behelp precies zijn is moeilijk te zeggen. Voor zover valt na te gaan werd de naam “Heusden” voor het eerst vastgelegd in 1464. Een document, gedateerd 10 april 1464, beschrijft de verkoop van een stuk beemdgrond, ofwel een stuk “beempt”, dat gelegen is “tot Hoesden”. In die tijd maakten de oudste delen van Heusden deel uit van het bezit van de Heren van Asten, die hun bezittigen aan de boeren verpachtten. De pachtgronden werden “hosden” of “hoesden” genoemd. Waarschijnlijk heeft Heusden zijn naam aan die verpachtingen te danken. Volgens deze theorie zou Heusden hebben bestaan uit “Voorste-, Middelste- en Achterste hosden”. (Bron: het boek “Te Heusden bij het moer”).
Tot zover de inkijk van de voorgeschiedenis van Heusden. Nu terug naar de voorbereiding van een eeuwfeest.
In de herfst van 1911 hing een belangrijk pamflet op de deur van Roomboterfabriek “De Hoop” te Heusden gespijkerd. Het was een oproep tot een vergadering in het café van Franske Meulendijks. Doel van de vergadering was te komen tot de oprichting van een eigen Parochie. De mensen van Heusden vonden het hoog tijd worden. Al vanaf 1905 had de kleine gemeenschap pogingen ondernomen om, als aanzet tot de stichting van een parochie, een eigen openbare school te krijgen. Openbaar, omdat zo’n school door de overheid zou worden betaald.
Maar de overheid - in dit geval de gemeente Asten - betaalde niets. Het gemeentebestuur kampte in de kern Asten al met grote onderwijsproblemen en zat niet te wachten op een Heusdense afscheiding. Daarom besloten de Heusdenaren in 1911 tot een nieuwe strategie: een kerk bouwen en daarmee een eigen parochie stichten. Zo hoopten zij de steun te verwerven van de kerkelijke autoriteiten. Het café bleek die avond veel te klein. Niettemin kwam de vergadering tot een positief besluit. Er kwam een werkcomité: Nardje Koppens, Naruske van Tilburg, Hannes van Heugten en Bert Sauve. Zij gingen in gesprek met toenmalig pastoor/deken van Asten, Th. Moussault. Maar ook die zag geen heil in het plan. De schulden op de in 1898 gebouwde kerk in Asten waren nog erg groot. Waardoor deken Moussault het Heusdense deel van zijn kudde beminde parochianen node zag vertrekken. Hij weigerde zijn medewerking en bewees daarmee de gemeente en passant (“impessant”) een grote dienst.
Het Heusdense comité liet zich niet afschepen en zocht een andere geestelijk adviseur. En die hield de Heusdenaren de oude volkswijsheid voor dat de aanhouder altijd wint. Eind december 1911 werd het comité in Den Bosch door Mgr. van de Ven ontvangen. Zijn boodschap: “Mijn zegen heb je, maar je moet het wel eens zien te worden met de Astense deken”. De tegenwerkingen waren echter niet mis. En toch verloren de Heusdenaren de moed niet.
De plannen voor de bouw van een kerk werden verder uitgewerkt. En ondanks de aanhoudende strubbelingen kwam in 1916 eindelijk de toezegging dat de bisschop zijn medewerking verleende aan de plannen. Er had een wisseling plaats gevonden: Mgr. A. Diepen was gekomen. Binnen niet al te lange tijd, zoals de bisschop gezegd had, maar het zou toch weer vier jaar in beslag nemen. Want eerst moesten de Heusdenaren via de oprichting van een coöperatie met winkel een startkapitaal verdienen voor de oprichting van de Antoniusschool in 1919, en er moest een bouwpastoor gevonden worden. Dit lukte, en daarmee bewezen ze dat hun parochieplannen niet te stuiten waren. En uiteindelijk kwam de verlossende brief -27 november 1920- van de bisschop met de toestemming tot de oprichting van een nieuwe parochie.
In oktober 1920 werd de parochie opgericht en werd kapelaan J. Arnold tot bouwpastoor en voorzitter van het kerkbestuur benoemd. De comitéleden van het eerste uur werden benoemd tot de eerste Kerkmeesters.
Na veel geharrewar binnen de gemeenteraad kwam er uiteindelijk ook een Astense (gemeentelijke) subsidie van 35.000 gulden. Op dinsdag 4 januari 1921 werd begonnen met de werkzaamheden. De boeren zouden het grondwerk verrichten. Dit gebeurde met paard en kar. Hiervoor werd Heusden in 4 wijken verdeeld, wat een totaal van 61 karren opleverde. Daarna kwam het metselwerk. Hiermee begon men op maandag 7 maart. Eerst werd de pastorie gebouwd, vanwege gebrek aan voldoende stenen. Maandag 14 maart werd de beton voor de fundamenten van de kerk gestort. Alles verliep voorspoedig en het was prachtig weer gedurende de gehele bouwtijd.
Ongelooflijk snel werd op woensdag 26 oktober 1921 de kerk en kerkhof door pastoor Arnold ingezegend. De eerste Heilige Mis werd de dag erna, op 27 oktober, opgedragen. Het feit dat 100 jaar geleden de Heusdense kerk in gebruik genomen is, heeft als startpunt van een overleg gediend.
Een overleg waarvoor Heusdenaren zijn uitgenodigd en waarbij de mede-uitnodiger het Dorpsoverleg betrokken was. Uit dat overleg is het idee ontsproten om het eeuwfeest van de kerk breder te trekken. Samen werd tot de conclusie gekomen dat het verenigingsleven in Heusden op gang gekomen is omdat Heusden, 100 jaar geleden, als parochiesamenleving is gaan functioneren. De mening van het parochiebestuur van de Franciscusparochie is gevraagd: hoe staat de bestuursleden hierin? Zij konden prima leven met het idee een meer algemeen feest te organiseren. Men vond het daarnaast fijn dat daarin aandacht zou zijn voor het feit dat 100 jaar geleden de parochie is gesticht en de kerk is ingezegend.
Dit alles heeft ertoe geleid dat er een Stichting is opgericht, die het eeuwfeest gaat organiseren. Vanaf begin 2020 is de stichting gaan functioneren. Er zijn plannen gemaakt, waarbij de gedachte was zoveel mogelijk verenigingen in Heusden actief te betrekken en daarnaast te proberen om een aansprekend programma samen te stellen, zodat er voor elk-wat-wils zou zijn, gedurende heel het jaar 2021. Met in oktober 2021 de volle aandacht voor het eeuwfeest van de parochie.
Covid 19, het corona virus, heeft echter zodanig roet in het eten gegooid dat de beslissing genomen moest worden om niet begin 2021 te beginnen met de voor die periode al geplande jubileumactiviteiten. De stichting houdt nu de vinger aan de pols en wacht met concrete activiteiten organiseren af tot groen licht van hogerhand.
Bij de volgende editie van Angelus hopen we wat concreter aan te kunnen geven hoe de planning van de festiviteiten verder gaat.
Stichting ‘100 jaar Heusden’
inclusief Locatieraad Heusden
(dit bericht is overgenomen uit parochieblad Angelus)