De bijbel als bron van hoop

Broe­ders en zusters

Afgelopen zon­dag vier­den wij de Zondag van het Woord. In ons land begon ook de Maand van de Bijbel. Tot 21 februari vragen een aantal chris­te­lijke media en organi­sa­ties extra aan­dacht voor de Heilige Schrift. De or­ga­ni­sa­toren van de maand vroegen aan Dr. René de Reuver, de scriba van de Pro­tes­tantse Kerk, en aan mij­zelf om elkaar een aantal brieven te schrijven over de plaats van de Bijbel in ons eigen leven. Het boekje, dat dezer dagen is ver­sche­nen onder de titel Houvast, wil mensen in deze onzekere corona­tijd bemoe­digen. Als het goed is, krijgen de pastores, de pa­ro­chie­besturen en de reli­gi­euze in­sti­tu­ten binnen ons bisdom deze week een exemplaar in de brievenbus. De onderti­tel van het boekje luidt: zoeken naar de bron van hoop. Is dat niet wat in deze tijd be­lang­rijk is? Juist nu kunnen wij de god­de­lijke deugd van de hoop ont­zet­tend hard gebruiken. Maar wat is hoop eigen­lijk in Bijbels per­spec­tief?

Hoop is wat anders dan opti­misme. Al vermoed ik dat een opti­mis­tisch mens, die het glas half vol ziet, gelukki­ger leeft dan een pessi­mist die dat­zelfde glas omschrijft als half leeg. Geloof, hoop en liefde zijn de drie god­de­lijke deug­den waarover Paulus in zijn eerste brief aan de chris­te­nen van Korinthe schrijft. De Franse katho­lie­ke dichter Charles Péguy spreekt in een gedicht over het kleine meisje hoop dat tussen haar grote zussen geloof en liefde loopt. Hoop geeft dyna­miek aan het geloof en de liefde. Met de woor­den van Liselotte Gerritsen:

Geloof, hoop en liefde
en de meeste van deze is toch
de hoop op geloof in liefde

Geen enkel mens kan uit­ein­delijk zon­der de deugd van de hoop. In de brief aan de Hebreeën wordt ook een omschrij­ving van de hoop gegeven. De schrijver ziet het zo: “Het geloof vormt de vaste grond van wat wij hopen. Het overtuigt ons van de wer­ke­lijk­heid van onzicht­ba­re dingen” ( hoofd­stuk 11,1). Het gaat dus om het vermogen om het bestaande te overstijgen. Met andere woor­den: de hoop op Gods toe­komst veran­dert het heden. Kar­di­naal Danneels formuleert het zo: “de hoop put niet uit een eigen water­put. Maar leeft van het vermoe­den dat ergens, hogerop, een bron moet zijn.”

Ik denk dat wij juist in deze las­tige en onzekere tijd die bron kunnen vin­den in de Heilige Schrift. Daar vin­den wij immers het ge­tui­ge­nis van Gods omgang met Israël en in Jezus Christus. Het Bijbelse ge­tui­ge­nis van Gods toe­komst kan de bele­ving van het heden ver­an­de­ren. Ik hoor dat voor veel mensen de corona­cri­sis te lang gaat duren. Mensen raken vermoeid en sneller dan anders geïrri­teerd. Niet alleen oudere mensen maar ook jon­ge­ren lij­den onder een­zaam­heid. Er leven breed gevoelens van angst, onvrij­heid en onderhuidse span­ning.

Maar de Bijbel als bron van hoop kan voor­ko­men dat wij ver­val­len tot somber­heid en cynisme. Wij moeten juist nu als gelo­vi­gen elkaar niet ont­moe­di­gen maar bemoe­digen. Niet demotiveren maar juist motiveren met hoop­volle verhalen. De coronatunnel lijkt helaas lan­ger te zijn dan gehoopt. Maar toch weten wij ook dat deze tunnel niet onein­dig is. Er is licht aan het einde van de tunnel, ook al moeten wij mis­schien nog wat lan­ger wachten. Droeve en bezorgde ogen zien dezelfde wer­ke­lijk­heid anders dan hoop­volle ogen. Wij moeten God dan ook bid­den om de deugd van de hoop. Ik laat mij daarbij graag in­spi­re­ren door een diepe wijs­heid van de erudiete angli­caanse theoloog Rowan Williams: het goede is hoop­vol te leven met het imperfecte.

Laten wij ons optrekken aan iconen van hoop. Ik noem er drie die mij als bis­schop in­spi­re­ren: Peerke Donders, Titus Brandsma en onze hui­dige paus. Katho­lie­ken die wisten en weten van het imperfecte maar voor mij prach­tige getuigen zijn van hoop.

Recent vierde de Kerk van ’s-Hertogen­bosch het ge­dach­te­nis­feest van Petrus Donders. Geboren in een arme wevers­fa­mi­lie in Tilburg waren de maat­schap­pe­lijke kansen voor hem uitermate beperkt. Hij wilde pries­ter wor­den maar zijn intellectuele capaci­teiten leken on­vol­doen­de. Maar met een sterke wil is er veel moge­lijk. Peerke werd uit­ein­delijk mis­sio­na­ris in Suriname. En hij bleek een man met een groot pas­to­raal hart voor de slaven en de melaatsen. Hij putte hoop en kracht uit de Bijbelse bron en besefte dat hij in het dienen van de minsten Christus zelf wordt gediend.

Een andere erflater uit ons bisdom is na­tuur­lijk Titus Brandsma, hoog­le­raar aan de uni­ver­si­teit van Nijmegen. Pater Titus verzette zich tegen het natio­naalso­cia­lis­me. Hij putte uit de Bijbelse bron en geloofde dat Christus de waar­heid is. Daarom verafschuwde hij het nazisme als een vorm van nieuw hei­dendom met zijn ver­heer­lij­king van het recht van de sterkste en Jodenhaat. Pater Titus verde­digde met volle over­tui­ging de men­se­lijke waar­dig­heid. Ieder mens is een schepsel van God. Wie dus het schepsel schendt, schendt daar­mee de Schepper. Zo bleef pater Titus trouw aan zijn geloof en een mens van liefde en hoop tot in de hel van Dachau.

Graag noem ik ook paus Fran­cis­cus. Voor de meeste katho­lie­ken is hij een groot Gods­ge­schenk voor de Kerk en de wereld. Vanuit een diepe vriend­schap met Christus is onze paus een van de weinige morele lei­ders van deze tijd. Met de fel­heid van een oud­tes­ta­men­tische profeet keert hij zich tegen de globalise­ring van de onver­schil­lig­heid en pleit hij voor on­der­lin­ge soli­da­ri­teit en barm­har­tig­heid. Juist in deze corona­tijd hebben wij elkaar ont­zet­tend hard nodig om overeind te blijven. On­ver­moei­baar zet onze goede paus zich in voor de armen, de vele vluch­te­lingen en voor onze aarde als onze moe­der die ons draagt en voedt. De Bijbelse belofte van Gods toe­komst inspireert de paus om te blijven werken aan vrede en ge­rech­tig­heid in het heden.

Deze drie genoemde iconen van hoop tonen ons dat ver­ti­caal en hori­zon­taal in ons geloof helemaal bij elkaar horen. Chris­te­lijk geloof impli­ceert een vriend­schap met de verrezen Heer.

Maar onze omgang met Hem voedt ons om hoop­vol gestalte te geven aan een dienst­baar leven. Een leven met Christus geeft de kracht om ons in te zetten voor een meer humane samen­le­ving.

De coronatunnel lijkt helaas lan­ger dan verwacht. Maar laten wij putten uit de rijke bronnen van de Heilige Schrift in navol­ging van Peerke Donders, pater Titus en onze paus. Zo kunnen wij proberen de noden van deze tijd te lenigen. De levende Christus vormt het centrum van deze schep­ping en van onze Kerk. Hij wil door ons han­de­len zicht­baar wor­den. In kracht van Gods Geest kunnen wij levende getuigen zijn.

+Mgr. dr. Gerard de Korte