In Memoriam

Pater Tonnie van Steen SVD

Antoon Josef van Steen wordt geboren op 12 februari 1917 en overlijdt op 20 au­gus­tus 2018. Op 25 au­gus­tus wordt hij begraven op het kerkhof van de kerk Antonius van Padua in Heus­den (ge­meen­te Asten).

Tonnie is op 12 februari 1917 geboren te Rotter­dam als zoon van Wilhelmus van Steen en Catharina Vischer en komt als jongen bij de zusters in Den Briel in een schippersinternaat. Daar ont­staat het verlangen om pries­ter-mis­sio­na­ris te wor­den. Via pater Jan Bot SVD komt hij naar het Missiehuis St. Wil­li­brord te Uden. In sep­tem­ber 1940 begint hij zijn noviciaat in Helvoirt en doet twee jaar later zijn eerste gelofte en sluit er zijn filo­so­fiestudie af. September 1943 zou hij in Tete­ringen zijn theo­lo­giestudie beginnen, maar wegens de bezet­ting van het missiehuis wijkt de commu­ni­teit uit naar Steyl, waar de lessen door­gaan tot men beschut­ting moet zoeken in de kel­ders van Steyl en daar 100 dagen moet zien door te komen tot aan de be­vrij­ding in maart 1945. Die 100 dagen hebben zijn ge­zond­heid aangetast; hij blijkt TB te hebben en gaat tot kerst­mis van dat jaar kuren in een sanatorium in Horn.

Tonnie wordt op 18 au­gus­tus 1946 pries­ter gewijd. Op 20 de­cem­ber 1948 vertrekt hij naar Indonesië met het vracht­schip ‘Madoera’, gela­den met militair ma­te­ri­aal. Met 24 mis­sio­na­rissen, waar­van tien SVD-ers gaan ze aan boord. Op 31 januari 1949 (ze moeten langs Kaap de Goede Hoop) arriveren ze in de haven van Priok. Na een driemaan­den­cur­sus onder lei­ding van regio­naal Antoon Tijssen krijgt hij een benoe­ming voor Adonare (een eiland bij Flores). Pater Harrie van der Hulst is de enige pries­ter voor heel Oost-Adonare. Pater Frans Kluiters ver­zorgt het weste­lijke deel. Na enige dagen met pater Harrie van der Hulst rond­gereisd te hebben gaat hij met hem naar Tanahboleng. Na de zon­dags­vie­ring vertrekt Harrie en laat hem aan zijn lot over... Hij schrijft erover: “Met een gebrekkige kennis van het Maleis en enige woor­den in de Solor­taal. Bovendien was er grote onrust onder de mensen wegens poli­tieke strijd”.

Drie jaar lang bezoekt hij dat gebied te voet of te paard. Maar de ontbe­ringen en in­span­ningen zijn op den duur te zwaar voor zijn gestel. Februari 1953 krijgt hij last van zware hoestbuien en gaat dan in juni naar Neder­land om er te kuren (Klokken­berg) en aan zijn longen geopereerd te wor­den. In au­gus­tus 1955 gaat hij weer terug en is dan res­pec­tie­ve­lijk werk­zaam in de pa­ro­chie en het klein­semi­narie van Hokeng, Lewolaga, Lewotala (op Lembata), Waibalun en KiwangOna (Adonare). In 1972 volgt hij in Nemi nog de vernieu­wings­cur­sus, waar hij volop van geniet. Met veel en­thou­sias­me schrijft hij er over. Boeiende thema’s die hem per­soon­lijk ver­der vormen en straks helpen in zijn pas­to­raat.

Eind 1981 komt hij voor­goed naar Neder­land terug, “omdat” - zo schijft hij - “ik overtuigd ben dat wij beter plaats kunnen maken voor de vele eigen pries­ters van Flores”.

Om zich pas­to­raal te kunnen inzetten volgt hij in KdK Soester­berg een cursus ‘Neder­lands pas­to­raat’ om zich te oriënteren op de Neder­landse situatie. De eerste tijd gaat hij her en der op assis­tentie. Een vaste aan­stel­ling krijgt hij voorlopig niet, want hij is te oud... Hij wordt in 1983 assis­tent in de Lambertus­paro­chie van Someren-Dorp. “Maar ik kon niet goed overweg met de pastoor. Ik moest precies doen wat hij zei”. Dan komt er een vacature voor de positie van pastoor in Heus­den en in 1986 wordt hij, 70 jaar oud, door Mgr. J. ter Schure benoemd tot pastoor van de pa­ro­chie H. Antonius van Padua te Heus­den (ge­meen­te Asten) voor een parttime week­taak. Daar zal hij 30 jaar lang pastor zijn.

Wat bij­zon­der opvalt is, dat hij steeds meer verant­woor­de­lijk­heid overdraagt aan de leken, want zo zegt hij; “Ook in de toe­komst moet alles gewoon door­gaan. Want ze kunnen het!” Zijn opvat­ting is: “De Kerk is van het volk en als je mensen de ruimte en verant­woor­de­lijk­heid geeft, dragen zijn de kerk naar een nieuwe toe­komst”. En hij ver­wijst dan naar zijn erva­ring van Flores.

En zo wordt hij de oudste pastoor in Neder­land. Aan emeritaat moet hij niet denken. “Ik heb nooit overwogen om te stoppen. Ze hebben me ooit voor­ge­steld om naar het rusthuis van de paters in Tete­ringen te ver­hui­zen, maar daar wil ik niet naar toe”. Maar dan komt toch de tijd, dat het bezwaar­lijk is om in de pastorie te blijven wonen. Daar­mee kan ‘Tete­ringen’ een eenmaal gedane belofte niet waar maken (name­lijk dat hij tot zijn hon­derd­ste ver­jaar­dag daar zou mogen blijven). Dat valt hem erg zwaar. Niet ie­der­een heeft daar begrip voor, maar toch wordt er vanuit Tete­ringen gevraagd, of hij wil komen. Zijn ant­woord is: “Ik ge­hoor­zaam, maar onder protest”. Wie alles weet zal begrijpen dat dit toch de juiste oplos­sing is geweest. Na zes weken voor­be­rei­ding verlaat hij de pastorie en daar­mee het kostersechtpaar Jo en Martien en verhuist Tonnie op 8 no­vem­ber 2016 naar het Missiehuis in Tete­ringen. Een grote overgang.

Toch gaat hij zijn hon­derd­ste ver­jaar­dag nog groots vieren in zijn pa­ro­chie op 12 februari 2017. Bij die gelegen­heid blijkt hoe­zeer zijn pa­ro­chi­anen hem waar­de­ren. Ie­der­een is er, zelfs de Carnavals­ver­eni­ging, waar hij dan erelid van wordt. De burge­mees­ter, enkele koren en heel veel mensen. Bij die gelegen­heid zegt hij met krach­tige stem: “Ik kom nog één keer terug, om hier begraven te wor­den”. En zo geschiedt.

De ruim an­der­half jaar dat hij in Tete­ringen verblijft krijgt hij een goede ver­zor­ging, in zoverre hij dat toelaat. Dat is niet altijd even ge­mak­ke­lijk voor de mensen van de ver­zor­ging. Er is heel wat tact voor nodig om hem de juiste hulp te geven. Hij doet met alles mee; eerst gewoon te voet, dan wordt het met een rollator en tenslotte met een rol­stoel, die hij ook vaak als rollator gebruikt. Hij zegt niet veel, maar is er toch graag bij. Zijn eentonig leven wordt regel­ma­tig onder­bro­ken door pa­ro­chi­anen uit Heus­den die komen kijken hoe hun pastoor het maakt. Dat wordt door hem zeer ge­waar­deerd.

Dan komt de fase van het vallen. Zonder te over­drij­ven heeft hij het laatste half jaar zeker der­tien keer een val gemaakt. En het won­der­lijke is, dat hij nooit iets heeft gebroken. Wel ziet hij vaak bont en blauw, maar dat deert hem niet. Hij heeft ons telkens weer verrast, dat hij na een valpartij enkele uren later weer gewoon in de eet­zaal is. Om hem voor het vallen te bewaren wordt er gezorgd voor 24-uurs­zorg. Maar ook die kan dat niet altijd voor­ko­men. Er moet zelfs een keer de politie aan te pas komen om hem te bevrij­den van zijn slaap­ka­mer, waar hij net achter de deur komt te liggen. Wonderwel is hij de drie laatste dagen van vorige week weer helemaal bij de les. Bergaf­waarts gaat het zon­dag en is hij erg onrus­tig. Hij komt niet meer van zijn bed af. Zijn ademhaling wordt steeds zwakker en tenslotte is het leven op. Om 10.45 uur, maan­dag­mor­gen 20 au­gus­tus, sluit hij voor­goed zijn ogen.

Een mar­kante figuur gaat van ons heen. Zijn leven wordt vooral bepaald door telkens twee periodes van der­tig jaar: de eerste als pries­ter-mis­sio­na­ris op Flores in Indonesië, de tweede als pastoor van Heus­den. Won­der­lijk, dat de eerste periode zo van invloed is geweest op de tweede periode. Zijn erva­ringen van Flores helpen hem bij de opbouw van de geloofs­ge­meen­schap in Heus­den.

Tonnie houdt zijn belofte en krijgt op zater­dag 25 au­gus­tus een fees­te­lijk afscheid in zijn oude pa­ro­chie, waar hij ook op het kerkhof wordt begraven. Hij kan met een gerust hart zijn mensen achterlaten. Daar heeft hij in zijn leven voor gezorgd. Tonnie, terima kasih, bedankt.

Tete­ringen, 25 au­gus­tus 2018

Kees Maas SVD